De Socialistische Partij (SP), momenteel de grootste oppositiepartij in de Tweede Kamer, komt in haar verkiezingsprogramma Pak de Macht! vaak stevig uit de hoek. De toelichtingen bij deze standpunten op de SP-website zijn soms nog steviger geformuleerd dan het verkiezingsprogramma. Er is onder meer forse kritiek op de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB).
Europese Commissie
De kern van de SP-voorstellen over de EU is dat de Europese Commissie, die “speelt voor regering”, als politiek orgaan wordt afgeschaft. Omdat volgens haar de bureaucraten het voor het zeggen hebben, in plaats van de burgers, pleit de SP voor een nieuw verdrag met meer zeggenschap voor de lidstaten. Dat verdrag moet per referendum worden goedgekeurd.
De SP wil een einde aan het initiatiefrecht van de Europese Commissie, die zich inzet voor multinationals (Monsanto, Volkswagen) en “steeds meer macht naar zich toetrekt”, aldus de partij op haar website. De SP hekelt de invloed die zulke multinationals hebben op het wetgevingsproces. De EU moet door de regeringen van de lidstaten worden bestuurd: van de Commissie maakt de SP “een orgaan dat zich beperkt tot het uitvoeren van door lidstaten genomen besluiten”.
Volgens de SP is de EU “verworden tot een project dat de democratie ondermijnt en alle ruimte biedt aan multinationals.”
Om deze reden blijft de Raad van ministers buiten schot, maar opmerkelijk genoeg ook het Europees Parlement. Raad en Parlement stellen – inderdaad op initiatief van de Commissie – wetgeving vast. Ook deze EU-instellingen worden beïnvloed door de lobbyisten van multinationals en ook zij proberen in het politieke spel met de andere EU-instellingen macht naar zich toe te trekken. Daarbij moet men niet vergeten dat Nederland altijd een voorstander is geweest van een sterke Europese Commissie, om tegenwicht te bieden aan de macht van grote lidstaten. Het exclusieve initiatiefrecht van de Commissie – die zelf geen wetgeving vaststelt – speelt daarin een belangrijke rol. Ook is de Commissie politiek verantwoording schuldig aan het Europese Parlement, die haar naar huis kan sturen.
Op andere gebieden blijft de inzet van de Europese Commissie en de onwil van lidstaten om daadkrachtig te handelen onderbelicht. Dat draagt onnodig bij aan euroscepsis. Zo is er in het SP-programma een rol voor de EU voorzien in het beleid over vluchtelingen en migratie: vluchtelingen met een aangetoond recht op verblijf worden “eerlijk verdeeld” over alle EU-landen. Dat dit al is voorgesteld door de Europese Commissie maar niet wordt uitgevoerd door de EU-landen, geeft de SP niet aan.
Democratie
De SP is voor referenda bij belangrijke besluiten over de EU, zoals “belangrijke verdragswijziging en substantiële soevereiniteitsoverdracht”. Toekomstige uitbreidingen kunnen ook alleen per referendum worden goedgekeurd, als het aan de SP ligt. Net als veel andere verkiezingsprogramma’s stelt het SP-programma overigens dat Turkije onder de huidige omstandigheden (“slecht functionerende rechtsstaat, schendingen van de mensenrechten, de rol van het leger en de Turkse relatie met EU-lid Cyprus”) niet mag toetreden.
Als het aan de SP ligt, worden er geen bevoegdheden meer overgedragen van het Nederlandse naar het Europees Parlement (wat nu ook niet aan de orde is). Het “geldverslindende verhuiscircus van het Europees parlement tussen Brussel en Straatsburg” moet worden stopgezet. Verder komt er weer een dubbelmandaat: nationale volksvertegenwoordigers kunnen ook Europarlementariër zijn want, zo stelt de SP, zij “vertegenwoordigen immers niet een ‘Europees’ belang, maar de belangen van hun kiezers”. In 2004 werd het dubbelmandaat op Europees niveau juridisch uitgesloten en in andere EU-landen lijkt er weinig animo te zijn om dit te veranderen. Sinds 1979, toen er voor het eerst rechtstreekse verkiezingen plaatsvonden voor het Europees Parlement, kwam het dubbelmandaat onder Nederlandse parlementariërs vrijwel niet meer voor.
Euro en ECB
Volgens de SP-website moet een zachte landing worden voorbereid voor de euro. De invoering daarvan was volgens de SP “ondoordacht en onverantwoord” en is “erdoorheen gedrukt ”. Een onmiddellijk eenzijdig uitstappen wil de SP niet, want dat is “een dure en onzekere weg”. Niet wordt ingegaan op de manier waarop de euro kan worden opgegeven: de EU-Verdragen voorzien daarin niet en kennen alleen uittreding uit de Unie. (klik hier voor meer over de juridische onmogelijkheid van euro-exit) Voor de “zachte landing” moet een noodplan worden voorbereid, maar over de eventuele gevolgen van zo’n plan zwijgt de SP.
Volgens de SP was de invoering van de euro “ondoordacht en onverantwoord” en “erdoorheen gedrukt ”.
De politieke onafhankelijkheid van de Europese Centrale Bank (ECB) is een van de fundamenten van de Economische en Monetaire Unie (EMU) en wordt gegarandeerd door het EU-Werkingsverdrag. Toch moet dat, als het aan de SP ligt, op de schop. De SP is kritisch op het beleid van de ECB:
“Het monetaire beleid van de Europese Unie gaan we democratiseren. De [ECB] handelt nu te veel in het belang van de banken en houdt te weinig rekening met de belangen van burgers. Naast prijsstabiliteit moet het beleid van de ECB ook de werkgelegenheid dienen.”
De SP vermeldt niet dat aanpassing van het mandaat van de ECB, waarbij nu monetaire stabiliteit (prijsstabiliteit) voorop staat, aanpassing van het EU-Werkingsverdrag vereist. Tornen aan de onafhankelijkheid van de ECB lijkt uitgesloten voor een land als Duitsland, dat net als de andere EU-landen een veto heeft. Voor Duitsland was de politieke onafhankelijkheid van ECB zelfs een voorwaarde om begin jaren negentig in te stemmen met de overgang naar de euro. Sterker nog: Duitsland heeft dat vereiste verankerd in de Duitse grondwet.
Ook wil de SP dat er weer volledige nationale zeggenschap over het begrotingsbeleid komt; ze wil het stabiliteits- en groeipact afschaffen.
Tot slot
De SP is van de drie grote linkse partijen het meest euro-kritisch. Daar waar GroenLinks duidelijk Europees georiënteerd is en de PvdA kritisch pro-Europees is, ziet de SP duidelijk minder heil in de Europese Unie. De partij is niet tegen Europese samenwerking met de lidstaten samen aan het roer, maar stelt dat de EU is “verworden tot een project dat de democratie ondermijnt en alle ruimte biedt aan multinationals.”
Foto: SP
