In 2004 – een belangrijk Europees jaar met verkiezingen voor het Europees Parlement, een historische uitbreiding met tien nieuwe lidstaten en het Nederlandse EU-voorzitterschap – startte de Nederlandse regering een EU-publiciteitscampagne. Met de fletse slagzin “Europa. Best belangrijk” dacht de regering een jaar later ook kiezers te kunnen overtuigen om voor de Europese Grondwet te stemmen. “Europa. Best belangrijk” sloeg de plank volledig mis: Europese samenwerking is uiterst belangrijk voor Nederland. Daarbij moet niet worden onderschat hoezeer Nederlandse en Europese wetgeving op allerlei terreinen vervlochten is.
In de jaren na het referendum is Europa een prominent verkiezingsthema geworden. Er kwam scherpe kritiek op de EU, aangewakkerd door het opkomende populisme en de eurocrisis. 50PLUS weet dat Europa tegenwoordig niet populair is bij de kiezer en noemt zichzelf daarom “kritisch voorstander” van de EU en de euro, maar de partij komt niet met concrete kritiek en heeft lage verwachtingen van Europa. Het lijkt er eerder op dat 50PLUS, net als de regering in 2004, niet durft te onderkennen hoe belangrijk Europa eigenlijk is.
Het 50PLUS-programma over Europa
50PLUS is nadrukkelijk een belangenpartij voor 50-plussers. Het verkiezingsprogramma doet daar niet geheimzinnig over. De partij formuleert 50 bondige standpunten, met geen of minimale toelichting. Ook waar het Europa betreft, zoals: “Europa moet van onze pensioenen afblijven” en “Een deel van de landbouwsubsidies inzetten voor plattelandsvoorzieningen.” Het hoe en waarom van deze standpunten blijft vaak onduidelijk. 50PLUS heeft dan ook weinig verwachtingen van Europa. Op terreinen zoals milieu, landbouw, energie en banken, waarover de EU zeggenschap deelt met de lidstaten, komt de Unie in het 50PLUS-programma zelfs niet voor. Het geringe belang dat 50PLUS aan Europa hecht blijkt uit het feit dat Europa, de EU en de euro pas als 46ste punt aan de orde komen.
Het programma staat vol met tegenstrijdigheden.
50PLUS noemt zichzelf “kritisch voorstander” van deelname aan de EU en de euro, maar “wil niet dat Nederland opdraait voor wanbeleid en tekorten van andere landen”. De partij licht niet toe in hoeverre daar op dit moment überhaupt sprake van zou zijn. 50PLUS is tegen verdere uitbreiding van het aantal lidstaten (Turkije wordt specifiek genoemd), wil een sterke, stabiele euro (“desnoods met minder aangesloten landen”) en wil het aantal Europarlementariërs halveren naar 375, zonder uit te leggen waarom. Het programma staat verder vol met tegenstrijdigheden. Zo wil 50PLUS bijvoorbeeld dat er meer controles aan de Nederlandse grenzen plaatsvinden, maar wordt tegelijkertijd “grensbeleid” tot kerntaak van de EU benoemd. Ook moet een landelijk rechercheteam zich gaan bezighouden met grensoverschrijdende criminaliteit (punt 26).
Kerntaken
50PLUS is voorstander van een EU die zich richt op kerntaken. Wat betreft 50PLUS zijn er drie zulke kerntaken: economisch en monetair beleid, milieu- en energiebeleid, en grensbeleid. Die kerntaken zijn echter dusdanig breed en algemeen geformuleerd dat het niet eenvoudig is te bepalen welke taken er niet onder zouden vallen. ‘Economisch beleid’ is bijvoorbeeld een hele brede term die 50PLUS niet verder definieert. Met enige moeite is heel veel van waar de EU zich nu mee bezig houdt daar wel onder te scharen. Maar ook taken die nu nog grotendeels nationaal worden geregeld vallen er onder. Belastingbeleid, arbeidsmarktbeleid en sociale zekerheid zijn allemaal kwesties die als economisch beleid kunnen worden gezien. Natuurlijk moet Europa volgens 50PLUS “van onze pensioenen afblijven” (klik hier voor een uitgebreide analyse waarom de EU onze pensioenen nu helemaal niet bedreigt). Maar de term ‘economisch beleid’ is ook breed genoeg om meerdere aspecten van het nationaal pensioenbeleid er onder te laten vallen. De vergrijzing en de verhoging van de AOW-leeftijd zijn bijvoorbeeld relevant voor de houdbaarheid van de Nederlandse overheidsfinanciën en het behalen van Europese begrotingsnormen.
50PLUS is voorstander van een EU die zich richt op kerntaken. Die kerntaken zijn echter dusdanig breed en algemeen geformuleerd dat het niet eenvoudig is te bepalen welke taken er niet onder zouden vallen.
Hoe 50PLUS bepaalde punten meent te kunnen realiseren, zoals het terugbrengen van de taken van de EU of het verminderen van het aantal eurolanden, blijft geheel onbenoemd. Het programma onderkent evenmin dat de verwezenlijking van de standpunten van de partij op vele terreinen, zoals ‘waarborgen van de nutsfunctie van banken’ en ‘gebruik van kunstmest en gif in de landbouw en antibiotica in de veehouderij moet sterk verminderd worden’, in belangrijke mate via de EU-instellingen zal moeten plaatsvinden. In feite heeft 50PLUS niet of nauwelijks een duidelijk standpunt over Europa.
Foto: Guido van Nispen
